Okres wojny i okupacji

Działalność szkoły przerwała w 1939 roku II wojna światowa, w wyniku której kraj nasz znalazł się pod okupacją. Ostrołęka, zwana teraz Scharfenwiese, została włączona do Generalnej Guberni, utworzonej w październiku 1939 roku. Ostrołęka stała się miastem peryferyjnym. Wszystkie polskie szkoły zlikwidowano. Na terenie Generalnej Guberni pozostawiono tylko szkoły podstawowe, z których usunięto naukę historii i geografii. Do nauki języka polskiego zamiast podręczników przeznaczono czasopismo „Ster” redagowane przez grupę kolaboracjonistów. Zadaniem tych szkół było nauczyć czytać, pisać i rachować. Gubernator Hans Frank napisał min. w „Dzienniku”: „Polakom należy tylko zostawić takie możliwości kształcenia się, które ukażą im Beznadziejność ich położenia narodowego. Każdy Polak musi odczuwać że pozostaje mu tylko jeden obowiązek: pracować i być posłusznym.” Budynek naszego Gimnazjum przeznaczono na cele wojenne. Żadnych szkół w Ostrołęce nie było. Tajnego nauczania w zasadzie nie dało się zorganizować ze względu na czujność władz niemieckich i prześladowania nauczycieli, których wysiedlono z miasta. Większość z nich udała się do południowej części powiatu znajdującej się w Generalnej Guberni. Tam też znalazł się dyrektor ostrołęckiego gimnazjum Jan Radomski. Z jego głównie inicjatywy i pod jego kierunkiem zorganizowano rozproszone tajne Gimnazjum i Liceum pod kryptonimem Golesin. Największym ośrodkiem Golesina była wieś Jaruty.

Nauczanie prowadzone było według przedwojennego programu. Uczniowie mieli na ogół wystarczającą ilość podręczników i lektur, o które trudno na rynku księgarskim w Warszawie nie było. Przerabiano następujące przedmioty: religię, język polski, język łaciński, język niemiecki, historia, geografia, biologia, fizyka, chemia i matematyka. Nauczyciele dokładali starań aby nauka miała charakter aktywny. Wykorzystywano w maksymalnym stopniu lektury w nauce przedmiotów humanistycznych, źródła historyczne oraz encyklopedie, jak: „Świat i Życie”, Encyklopedia Trzaski, Everta, Michalskiego, Wielka Encyklopedia Geograficzna. Uczniowie wykonywali dużo prac pisemnych ze wszystkich przedmiotów, rysowali wiele map geograficznych i historycznych, co zmuszało do głębszej analizy przerabianego materiału i uczyło samodzielnego myślenia, szczególnie w klasach starszych.

Golesin był zlokalizowany i pracował na wsi wśród społeczności chłopskiej, ale dość licznie infiltrowanej przez wysiedleńców, także z kręgów inteligencji. Chłopi, a szczególnie ich znaczna część kultywująca tradycje szlachty zaściankowej, odznaczali się dużą świadomością narodową i tradycyjnym patriotyzmem. Miejscowa młodzież była dość powszechnie zaangażowana w konspiracyjnym Ruchu oporu. Nasza praca w Golesinie nie natrafiła w tym środowisku na opory czy przeszkody, nie można jednak powiedzieć aby była przez ogół doceniana lub wspomagana.

Nauczyciele Golesina to byli ludzie ideowi, o rozpalonym patriotyzmie, Gotowi do wielkich wyrzeczeń i poświęceń, oddani całkowicie idei ratowania kultury narodowej przez wychowanie świeżych kadr młodzieży, która musi wypełnić olbrzymie luki wśród inteligencji polskiej, tak zawzięcie wyniszczanej masowo i zbrodniczo przez okupanta. Toteż mimo kłopotów materialnych nikt nie wycofał się z pracy w Golesinie.